بوولێڵی خوداکان
ئۆپێرای چوارەم و کۆتاییە لە زنجیرەئۆپێرای موستیلەکەی نیبێلونگەکانی ڕیچارد ڤاگنەر. بە ڕای هەندێ لە توێژەران، ئەمە ئۆپێرای سێیەمی زنجیرەئۆپێراکەیە. ڤاگنەر ئەم ئۆپێرایەی لە پێشەکییەک و سێ پەردەدا داڕشتووە. ئەم ئۆپێرایە نزیکەی ٢٨٠ خولەکە.
بوولێڵ وشەیەکی کوردییە، واتە ئەو دەمەی ئاسمان نیلییە، پێش خۆرهەڵهاتن، یان دوای خۆرئاوابوون. لێرەدا و لە ناوی ئەم ئۆپێرایەدا بە تایبەت مەبەستی لە دوای خۆرئاوابوونی خۆری خوداکانە، هەروەک لە ئۆپێراکانی پێشتریشدا چەند جارێک ئەماژە بەوە درا کە سەردەمی خوداکان بەسەردەچێ.
پێشەكی
هەر سێ كچەکەی ئێردا، کە پێیاندەڵێن کچانی نۆرن، لە نزیك بەردەكەی برونهیلدەوە كۆبوونەتەوە، ژێی چارەنووس دەلەرێننەوە، گۆرانی بەسەر ڕابردوو و ئێستا و داهاتوودا دەبێژن كە ڤۆتان بە مەبەستی كۆتاییهێنان بە دەسەڵاتی خوداكان ئاگربەردەداتە ڤالهالا و دەیسووتێنێ، بەڵام ژێکان دەپچڕێن و دەكەون، کچەکانیش گلەیی لەوە دەكەن كە چیتر دانایی لە دەستی ئەواندا نەماوە، پاشان دەڕۆن. بەرەبەیان زیگفرید و برونهیلدە لە ئەشكەوتەكەیان دەردەچن، برونهیلدە زیگفرید دەنێرێ بۆ هەندێ كار، بەڵام داوایلێدەكا خۆشەویستیی ئەوی لەیادبێ، ئەویش وەك هێمایەک بۆ خۆشەویستییەكەیان، موستیلەكەی دەداتێ و لەدەستیدەكا، برونهیلدەش ئەسپەكەی خۆی دەداتێ، ئەسپەكەی ناوی گرانییە، زیگفرید بەرەو ڕوباری ڕاین بەڕێدەکەوێ.
پەردەی یەكەم
لە دیوەخانی گیبیشونگەكان، كە گەلێكن لە دەوری ڕوباری ڕاین دەژین، گونتەر كە پاشای گیبیشونگەكانە، لەگەڵ گوترونی خوشکی و نیوەبراكەیان کە ناوی هاگنە و خزمەتكاریانە، دانیشتوون. هاگن ئامۆژگاریی گونتەر دەكا ژن بهێنێ و مێردێكیش بۆ خوشكەكەی بدۆزێتەوە، پێشنیازی برونهیلدە بۆ گونتەر و زیگفریدیش بۆ گوترون دەكا. قایلیاندەكا كە دەتوانێ بە خواردنەوەیەك زیگفرید والێبكا بكەوێتە داوی خۆشەویستیی گوترونەوە و هەر زیگفرید خۆی برونهیلدە بۆ تۆ بهێنێ. گوترون و گونتەر یەكسەر بە پیلانەكە ڕازیدەبن. زیگفرید دێ و گونتەریش پێشوازییەکی گەرمی لێدەكا، گوترون خواردنەوەكە دەهێنێ و زیگفریدیش بێ هەستکردن بە پیلانەكەیان، بە خۆشیی برونهیلدەوە دەیخواتەوە و ڕاستەوخۆ برونهیلدەی لەبیردەچێتەوە و دەكەوێتە داوی خۆشەویستیی گوترونەوە. پاشان زیگفرید پێشنیازی ژنێك بۆ گونتەر دەكا و ئەویش باسی برونهیلدەی بۆ دەكا كە لەسەر شاخێك دەژی، تەنها ئەوەی نەزانێ ترس چییە دەتوانێ پێیبگا، چونكە بە ئاگرێكی جادوویی دەورەدراوە. سوێندی برایانە دەخۆن و خوێنی خۆیان تێكەڵ دەكەن کە ئیتر لەوەوە ببن بە برای خوێنیی یەكتر. هاگن خوێنەكەی ئەوان دەخاتە پەرداخێكەوە، بەڵام خۆی بەشداری لەم سوێندخواردنەدا ناكا. ئینجا بەرەو بەردەكەی برونهیلدە دەڕۆن و هاگن جێدەهێڵن. هاگن بەوە دڵخۆشە كە موستیلەكەی بۆ دەهێنن.
ڤالتراوت، کە خوشکە ڤاڵکیرییەکەی برونهیلدەیە، بە سەردانی هاتووە بۆلای، باسی ئەوەی بۆدەكا كە چۆن ڤۆتان ڕۆژێك لە ڕێبوارێتی گەڕاوەتەوە و ڕمەكەی شكاوە و ئێستا لەگەڵ كەسدا قسە ناكا و خەمبارە لەوەی دەسەڵاتی لەدەستداوە، هاوکات قەلەڕەشەكانی خۆی ناردووە لەسەر زەوی سیخوڕیی بۆ بكەن. داوا لە برونهیلدە دەكا موستیلەكە بداتەوە بە كچەكانی ڕاین تا جیهان لەو نەفرەتە ڕزگاریببێ، بەڵام برونهیلدە ئەوە ڕەتدەكاتەوە و بە هێمای خۆشەویستیی زیگفریدی دادەنێ. ڤالتراوت بێئومێدانە جێیدەهێڵێ. زیگفرید دەگاتە برونهیلدە، بە کڵاوزرێ جادووییەکەی خۆیكردووە بە گونتەر و پێیدەڵێ كە دەبێ شوویپێبكا، بەڵام پاش قڕەقڕێكی زۆر برونهیلدە ئەم فەرمانە ڕەتدەكاتەوە و دەیەوێ بە هێزی موستیلەكە لەناویببا، بەڵام زیگفرید بەزۆر موستیلەكەی لێدەستێنێ و دەیكاتە دەستی خۆی.
پەردەی دووەم
هاگن لە كەنار لقێكی ڕوباری ڕایندا چاوەڕێدەكا و وەنەوزدەدا، ئالبەریشی باوكی سەردانیدەكا، هاگن سوێندی بۆ دەخوا كە زیگفرید بكوژێ و موستیلەكە بۆ خۆی بباتەوە، پاشان باوكی دەڕوا. زیگفرید بە جادووی کڵاوزرێکە دەگەڕێتەوە، لە فۆڕمی ئاسایی خۆیدایە و برونهیلدە و گونتەری لە بەلەمەكەی خۆیاندا جێهێشتووە كە ئەوان پاشتر دەگەڕێنەوە. هاگن هەموو گیبیشونگەكان كۆدەكاتەوە و ئاگاداریاندەكا ئامادەببن، ئەوانیش وادەزانن بۆ شەڕ دەچن، بەڵام كاتێك دێن سەرسام دەبن كە هاتنەكەیان بۆئەوەیە بەخێرهاتنەوەی پاشا و بووكەكەی بكەن. گونتەر و برونهیلدە دەگەن، بەڵام کە برونهیلدە زیگفرید دەبینێ موستیلەكەی لەدەستدایە و لەگەڵ ژنێکی تردایەم سەرسام دەبێ، ئینجا بەوە دەزانێ كە ئەو پیاوەی موستیلەكەی بەزۆر لێسەند گونتەر نەبوو، بەڵكو زیگفرید بوو. درك بەم خیانەتە دەكا و لەبەرچاوی خەڵكەكەوە دەڵێ: «ئەم پیاوە مێردی منە و ئێستا حاشایلێدەكا». هاگن ئەم هەلە بۆ کوشتنی زیگفرید دەقۆزێتەوە و بە ڕمەكەی خۆی سوێندیان پێدەخوا کە ئەگەر دەرکەوت هەركامێكیان سوێندی درۆی خواردبێ، ئەوا دەبێ بكوژرێ، زیگفرید سوێنددەخوا كە ئەو تۆمەتانەی برونهیلدە ڕاست نین، برونهیلدەش سوێنددەخوا كە ڕاستدەكا و ئەو پیاوە تەنانەت خیانەتی لە خۆشی كردووە. پاشان زیگفرید قۆڵ بە قۆڵی گوتروندا دەكا و لەگەڵ خەڵكەكەدا بەرەو ئاهەنگگێڕانەكەی خۆیان دەڕۆن و برونهیلدە و هاگن و گونتەر لە كەنارەكەدا جێدەهێڵن. گونتەر هەست بە شەرمەزاری و ئابرووچوون دەكا لە بەرامبەر ئەوەی برونهیلدە كردی، برونهیلدەش بەو خیانەتە تەواو ڕووخاوه. هاگن پێشنیازدەكا زیگفرید بكوژێ، بەڵام برونهیلدە پێیدەڵێ: «زیگفرید بە هیچ شێوەیەك لە شەڕدا نابەزێنرێ، تەنها دەبێ لە كاتی بێئاگاییدا لە دواوە ڕمەكەی بچەقێنێتە پشتی و بیكوژێ» هەرسێكیان لەسەر ئەم پیلانە ڕێکدەكەون، ئینجا پێشنیاز دەكەن زیگفرید ببەن بۆ ڕاو و لەوێ بیكوژن.
پەردەی سێیەم
لە دارستانێكی كەنار ڕوباری ڕایندا سێ كچەكەی ڕاین پێكەوە بەرانبەر شوێنی زێڕە دزراوەکەیان دڵتەنگیی خۆیان دەردەبڕن. زیگفرید كە لە کۆڕی ڕاوچییەكان جیابووەتەوە، دێتە نزیکیان، ئەوانیش داوایلێدەكەن موستیلەكەیان بداتەوە و خۆی لەو نەفرەتە بپارێزێ، بەڵام زیگفرید زۆر بە فیزەوە شمشێرەكەی دەردەهێنێ و دەڵێ: «كەس ناتوانێ لە بەرامبەر شمشێرەكەمدا خۆیبگرێ» ئەوانیش بە مەلە لێی دووردەكەونەوە و پێشبینیی ئەوە دەكەن كە زیگفرید دەمرێ و میراتگرێكی ئەو، كە ژنێكە، موستیلەكەیان دەداتەوە. زیگفرید دەگەڕێتەوه لای ڕاوچییەکان، گونتەر و هاگنیش لەوێن. هاگن لەكاتی پشوودانیاندا پێكێك خواردنەوەی دەداتێ و ئەویش باسی سەرگوزەشتەكانی گەنجێتیی خۆییان بۆ دەكا كە چۆن فافنەری ئەژدیها و میمێی كوشتووە و چۆن توانیویەتی لەگەڵ باڵندەی تەختەییدا بدوێ و لێیتێبگا. هاگن پێكێكی تری دەداتێ، بەڵام بەم پێکەیان ڕاستەوخۆ بیری برونهیلدەی دەكەوێتەوە و باسی ئەوەش بۆ ڕاوچییەكان دەكا كە چۆن شاخە ئاگرینەكەی بڕیوە و گەیشتووەتە بەردەكەی برونهیلدە و خۆشیویستووە و خواستوویەتی. هاگن ڕاستەوخۆ ڕمەكەی خۆی لە پشتی دەچەقێنێ و خەڵكەكە بەم كردەوەیه سەرسام دەبن. هاگنیش تەنها دەڵێ: «سوێندی درۆی خوارد» پاشان خەمساردانە جێیاندەهێڵێ. زیگفرید لە كۆتا قسەكانیدا كەمێك باسی برونهیلدە دەكا و دەمرێ، لاشەكەی هەڵدەگیرێتەوە و بەشێوەیەكی ڕەسمییانە دەگوێزرێتەوە.
لە دیوەخانەكەی گیبیشونگەكاندا گوترون چاوەڕێی زیگفرید دەكا، بەڵام هاگن و گونتەر لەگەڵ بۆنەی پرسەكەی زیگفریددا دەگەڕێنەوه. كە گوترون لاشەكەی زیگفرید دەبینێ، بەجارێ دەڕووخێ و تۆمەتەكە دەخاتە پاڵ گونتەر، بەڵام گونتەر تۆمەتەكە دەخاتە پاڵ هاگن، كە ئەویش بەوە وەڵامیاندەداتەوە كە: «زیگفرید سزای سوێندە درۆکەی خۆی وەرگرت» و ماف بە خۆی دەدا كە ببێ بە خاوەنی موستیلەكه. بەڵام گونتەر لێی تووڕەدەبێ و پێیدەڵێ: «چۆن دەوێری دەستببەی بۆ لاشەی زاواکەم؟» ئینجا هاگن پەلاماری گونتەر دەدا و بە ئاسانی دەیكوژێ، بەرەو لاشەكەی زیگفرید دەڕوا تا موستیلەكە لە دەستیدا دەربهێنێ، بەڵام دەستی زیگفرید سەرئاسا بەرزدەبێتەوە و هاگن لە ترسدا دەوەستێ.
برونهیلدە دێ و موستیلەكە دەخاتەوە دەستی خۆی، گوترونیش باسی پیلانەکەی هاگنی بۆ دەکا و ئینجا برونهیلدە تێدەگا چۆن زیگفرید بە ستەم كوژرا. برونهیلدە داوای ئاگرێكی گەورە دەكا بۆ سووتاندنی لاشەكەی زیگفرید بکرێتەوە، دەچێ موستیلەكە بە كچانی ڕاین دەداتەوە و ئەم هەواڵانەش بە قەلەڕەشەكانی ڤۆتاندا بۆ ڤۆتان دەنێرێتەوە، پاش سووتانی لاشەكەی زیگفرید سواری ئەسپەكەی دەبێتەوە و بە ناو ئاگرەكەدا تێدەپەڕێ. ئاگر بەردەبێتە دیوەخانەكەی گیبیشونگەكان و پاشان ڕاینیش لافاوێك دەنێرێتە سەر دیوەخانەكە و دەیكوژێنێتەوە. كچانی ڕاین بە موستیلەكەیانەوە بە مەلە دەڕۆن، هاگن دەیەوێ ڕێگرییان لێبكا، بەڵام ئەوان سەری دەخەنە ژێر ئاوەكەوە و دەیخنكێنن. لەم كاتەشدا ئاگرێكی سوور لە ئاسمانەوە دەردەكەوێ، خەڵكەكە تەماشادەكەن و ناوەوەی ڤالهالا دەردەكەوێ و خوداكان دەردەكەون لەناو ئاگرەكەدا دەسووتێن.
